ما هم نمی‌دانیم
سخنان اخیر وزیر بهداشت درباره نا کارآمدی پژوهش در نظام درمان و کاربردی و مفید نبودن تحقیقات این حوزه واکنش متصدیان پژوهش و تحقیق در این وزارتخانه را برانگیخت و گروهی از مخالفان و موافقان این نظر در مقابل هم صف آرایی کردند.
اختلاف به حاشیه ها و جدال مدافعان طب سنتی و پزشکی نو نیز کشیده شد که بیراهه و بی نفع بود.
فارغ از هیاهوهای بلنده شده که عمدتا سیاسی بود، حرف وزیر اذعان به این نکته بود که اکنون نظام درمان فاقد راهبرد عالمانه در مواجهه با بحران کروناست. ما دانش لازم را در مدیریت چنین بحرانی نداریم یا به کار نمی بندیم.
موضوع و موضع مهمی است کــه آنچه بحران را مدیریت می کند دانش و آگاهی به ابعاد بحران، توانایی برآورد درست میزان و گستره آثار آن در وجوه مختلف زندگی متأثران از بحران، شناخت درست راه های مختلف مقابله با آن و نهایتا شناسایی دقیق ابزارهای موجود و ظرفیت های قابل به کارگیری در مدیریت است. این اعتراف مهم به "ندانستن " اگر چه تلخ است اما می تواند راهگشا باشد.
حقیقت این است نه فقط در نظام درمان بلکه در همه نظامات مربوط به انواع بحران در کشور با این مسأله مواجه هستیم. نداشتن دانش کارآمد، بحران اصلی است.
بحران فقدان دانایی در جمعیت هلال احمر نیز مشهود است. این نادانستن در هنگامه واقعه و بروز حادثه هویداست و اهل هلال می دانند چه می گویم. آشفتگی در مدیریت حوادث سبب می شود هزینه قابل توجهی مصروف و بازدهی حداقلی به دست آید.
هلال احمر با صد سال سابقه هنوز نتوانسته دانش مورد نیاز در رابطه با بحران را در زمینه های مختلف تولید کند. این دانش فقط مربوط به رخداد فاجعه (زلزله، سیل، آتش سوزی، رانش، و...) نیست بلکه بسیار فراتر و گسترده تر از این هاست.
هلال در حوزه سلامتی، رنج های بشری، تبعیض و صلح مأموریت دارد. آیا برای شناخت رنج انسان ایرانی در دوران کنونی تلاشی صورت گرفته است؟ اینها شاید حرف های نامربوط و توقعات نابجاست. خوب درباره پیشگیری از سوانح و بحران های زیست محیطی منجر به بروز یا تشدید بلایا چطور؟ درباره آثار اجتماعی حوادث چطور؟ درباره مشارکت جویی در یاریگری چه؟ در باب جامعه بحران زده چه؟ درباره هزار موضوع و سئوال مرتبط دیگر چطور؟ هلال چرا درباره همین حوادث سیل در استان های مختلف دست به کار تحقیق هدفمند نمی زند؟ چرا ابعاد و آثار این حادثه در استان های مختلف بر وجوه مختلف زیست مردم سنجیده نمی شود؟ چرا هلال بر اساس یافته های متقن، کوتاهی های منجر به تشدید آثار تخریبی سیل را روشن نمی کند؟ البته فهرستی از پایان نامه ها و پژوهش هایی با این عناوین را می توان ردیف کرد اما کدام دستاورد و راهکار اجرایی در این تحقیقات روی میز مدیران هلال قرار گرفته و در کار هلال اثر بخشیده است؟
حقا کــه تلنگر "ما نمی دانیم" ارزشمند است و هوشیار کننده. باید قدر دانــش کاربردی در زمینه اهداف هلال دانسته شــود و برای پیدا کردن سئوال های درست تلاش کرد. کاش بدانیم که بسیار نمی دانیم.
یاسر احمدوند
معاون فرهنگی و امور آموزشی و پژوهشی
و سردبیر مهر و ماه